In de jaren tachtig van de vorige eeuw ben ik gestart met het opstellen van een stamboom. Oma Fickel vertelde verhalen over een zendeling die naar Indië is gegaan en dat ze eigenlijk van adel is. Later werd haar verhaal bevestigd. Inderdaad werd Willem Mathias Donselaar door het Nederlands Zendelingen Genootschap naar Nederlands Indië gestuurd. Deze zendeling was opa van mijn oma. En de oma van haar vader was Suzanne Charlotte Freiin von Wolzogen, dochter van Karl von Wolzogen zu Neuhaus en Johanna Frederika von Stralendorff, Duitse adel.
Ik ben mijn onderzoek gestart bij het Centraal Bureau voor de Genealogie (CBG), dat destijds een studiezaal had naast het Nationaal Archief in Den Haag. Op zogenaamde microfiches, die je in een speciale lezer kon bekijken, was van alles te vinden. Onder andere dat enkele leden van de familie Fickel in Nederlands-Indië bij het Koninklijk Nederlands Indisch Leger (KNIL) dienden. Om het stamboek te bekijken moest ik naar het archief van het vroegere ministerie van koloniën in Den Haag. Dat waren oude witte barakken waar de originele uittreksels van de KNIL stamboeken werden bewaard. Er was geen kopieermachine dus ik schreef met de hand over wat ik las. Nu zijn die stamboeken allemaal gedigitaliseerd en eenvoudig online op te zoeken en te bekijken.
Mijn onderzoek stopte bij Jacob Fickel. In de zogenaamde Regerings Almanak zag ik zijn huwelijk maar geen geboorte. Dat kon ook niet want de registratie van geboortes, huwelijken en overlijden werd pas gedaan vanaf 1817. Enkele jaren er voor nam Nederland het bewind over van de Engelsen. Misschien was Jacob militair? Maar van Jacob vond ik geen stamboek. Het CBG verwees mij naar het nationaal archief. Daar werden de zogenaamde suppletie folio’s bewaard. Dat waren de registraties en stamboeken van in Europa geworven militairen voor Nederlands-Indië. De kolonie had dringend behoefte aan soldaten. Na lang zoeken heb ik het stamboek gevonden. Jacob Fickel werd ingeschreven bij het Centraal Werf Depot in Harderwijk om per boot met veel andere aspirant militairen (huurlingen) naar Indie te varen en te dienen in het KNIL.
Jacob gaf als geboorteplaats Gottlau in Duitsland op. Helaas is er in Duitsland geen Gottlau. Wel een aantekening in zijn stamboek dat hij geld had laten opsturen naar Frankfort. Waarschijnlijk Frankfurt. Na gebeld te hebben met het archief in Frankfurt werd ik verwezen naar het Archief in Darmstadt. Daar hadden ze waarschijnlijk wel het een en ander over personen met de achternaam Fickel. Onderzoek in Duitse archieven is lastig omdat het handschrift zeer slecht leesbaar is voor gewone mensen en Darmstadt was niet naast de deur. Ik heb dus een onderzoeker ingehuurd van het archief aldaar die voor mij het een en ander ging uitzoeken.
Een paar weken later kreeg ik met de post een keurig uitgetypt overzicht van Jacob Fickel en zijn voorouders. Jacob bleek te zijn geboren in Goddelau. De vroegste Fickel was een Wendel Fickel. Geboren in een dorpje ten noorden van Goddelau genaamd Trebur. Maar daar hadden ze in Darmstadt verder geen gegevens over. Dus voorlopig kreeg Wendel Fickel de status stamvader van de familie Fickel.
Kleinzoon Johan Jacob Fickel had 6 kinderen. Slechts één bleef in leven om kinderen te krijgen. Deze Johann Jacob heeft zijn best gedaan om dat goed te maken. Bij drie vrouwen kreeg hij totaal 13 kinderen. Zijn eerste vrouw stierf op 36-jarige leeftijd, zijn tweede vrouw op 33-jarige leeftijd. Johann Jacob is in de winter van 1819/1820 verongelukt op vijftig jarige leeftijd. Zijn zoon Jacob zou de stamvader worden van de Indische tak Fickel.
Jaren later heb ik weer eens gekeken naar Wendel Fickel. Het e-mailen was uitgevonden en ik was er inmiddels achter dat in Duitsland veel onderzoek gedaan moet worden in de kerkarchieven. Het contact met de Evangelische Kirche in Trebur ging verbazingwekkend goed. Wat bleek, De naam van de kerk archivaris was Herbert Fückel. Na verloop van tijd kreeg ik een e-mail van Herbert met gegevens over Wendel Fickel en zijn voorouders. Herbert bleek verre familie te zijn. Maar waarom was zijn achternaam dan Fückel en niet Fickel? Volgens Herbert is dat waarschijnlijk ergens fout gegaan. Op enig moment heeft men de naam Fückel simpelweg als Fickel geschreven. Volgens Herbert zou in het Duitse accent van die tijd Fückel als Fickel klinken en werd er simpelweg opgeschreven dat de naam Fickel was want dat hoorde degene die dat moest opschrijven zo. Of dat klopt en of het misschien toch niet anders om was, namelijk Fickel opgeschreven als Fückel blijft de vraag. Herbert stuurde mij fotokopieën van oude documenten die lastig te lezen zijn. Voorlopig houden we het maar op Fickel met tussen haakjes Fückel. De naam van de afstammelingen van de stamvader Hans Caspar zijn vanaf kleinzoon Wendel Fickel gewoon Fickel die van zijn broers en zussen misschien Fückel.
Verder dan het huwelijk van Hans Caspar Fickel (Fückel) met Agatha Graff in 1631 komen we niet. Er staat in de “Copulat Eintrag” dat Hans Casper toen 29 jaar was. Dus geboren omstreeks 1602. Waar weten we niet want de doopakte van Hans Caspar is niet gevonden. Agatha Graff is geboren in 1616 in Guntersblum een dorpje 17 km ten zuiden van Trebur. Waarom Agatha in Trebur huwde weten we niet. Wat wel opvalt dat Hans Caspar een stuk ouder was dan Agatha.
Als we in de vele databases en stambomen online zoeken komen we ook niet verder. Ondanks dat er veel gedigitaliseerd is. Wat we wel kunnen vinden, is dat er een Kaspar Fickel is (dus niet Fückel) geboren is 1554 in het dorpje Neubrunn, zo’n 100 km ten Oosten van Trebur. Hij heeft een zoon die Hans heet. Hans is geboren in 1579 . Deze Hans heeft een zoon die ook Hans heet maar die wordt geboren in Rietschenhausen, dat 100 km ten Noorden van Neubrunn ligt. Zijn nageslacht heet Hans of Hans of Kaspar…… Zie informatie op Geni. Kaspar Fickel Een link lijkt voor de hand te liggen want verder zijn slechts enkele familie’s Fickel in die tijd.
Iets langer geleden wel leden van de familie Von Üxkül, herr / frau zu Fickel of von Fickel. Die naam komt voor in Estland en Letland zo rond 1520-1560. Connecting the dots? Lees hier voor meer informatie hier. https://fickel.nl/?page_id=81
Of er een link is tussen de familie Fickel uit Trebur en de familie Fickel uit Neubrunn weten we niet. In Neubrunn is alleen een katholieke kerk en geen Evangelische kerk. Rietschenhausen heeft wel een Evangelische kerk. In 1618 brak de dertigjarige oorlog uit. Ruzie tussen de Lutheranen, Protestanten en Katholieken. Mogelijk dat het vetrekken uit de geboortestad hier mee te maken had. De Fickel’s uit Neubrunn waren Lutheranen.
Het is op zich al bijzonder dat er een achternaam gebruikt wordt, omdat in die tijd, in ieder geval in Nederland, het gebruikelijk was om naar je vader vernoemd te worden (patronimia) of je beroep of waar je vandaan kwam. (Jansen, Boer, van Zutphen).
